Welkom
op de website van
Stichting Heemkundig Genootschap Castenray
Oprichting
stichting:
Het ontstaan van de stichting was een gevolg
van het boek ‘Vastelaovend Same!’, dat Carnavalsvereniging
'De Schânseknuppels' uit Castenray in november 2000 bij
gelegenheid van het 44-jarig bestaan uitgaf. Bij het
onderzoek voor het boek kwam veel aan het licht dat
historisch gezien zeer interessant was, maar niet in het
carnavalsboek geplaatst kon worden. Dit werd als bijzonder
jammer ervaren en de eerste stemmen gingen op om na dit
carnavalsproject iets te doen met de overige historische
gegevens.
31 januari 2001: eerste
oriënterend gesprek.
Aanwezig op deze eerste bijeenkomst zijn:
Henk Dinghs; Wim Jeuken; Toon Kuijpers; Hay Strijbos; Jan
Strijbos.
5 maart 2001: oprichtingsvergadering
Eerste bestuur:
Jan Strijbos, voorzitter
Henk Dinghs, secretaris/penningmeester
Wim Jeuken
Koos Kleeven-Duijkers
Toon Kuijpers
Hay Strijbos
Truus Tacken-Jenniskens
24 juni 2001: Notariële
akte
Geschiedenis van Castenray
Castenray is een van de dertien kerkdorpen van de gemeente
Venray. Het ongeveer 800 inwoners tellende plaatsje met een
oppervlakte van circa 950 ha is gelegen in de uiterste
zuidoosthoek van deze gemeente, in het zuiden grenzend aan
de gemeente Horst aan de Maas. Sinds 1996 wordt Castenray
doorsneden door de autosnelweg A73, die pal tegen de
oostkant van de dorpskern gelegen is.
Vroegste geschiedenis
Uit veldverkenningen en archeologisch onderzoek op enkele
locaties in Castenray is gebleken dat er al heel vroeg
menselijke activiteiten in Castenray hebben plaatsgevonden.
Op Castenrays grondgebied zijn tal van artefacten gevonden
uit het Neolithicum, de Nieuwe Steentijd (5300-1500 v. Chr.);
de Bronstijd (1500-800 v. Chr.); de IJzertijd (800 v. Chr.-12
v. Chr.); de Romeinse Tijd (12 v. Chr.-450 na Chr.);
Merovingische Tijd (450-750); Karolingische Tijd (750-1000);
latere middeleeuwse periode. Door Stichting Heemkundig
Genootschap Castenray werd in 2001 in samenwerking met de
Archeologische Werkgroep Venray onderzoek gedaan in het
ontgrondingsgebied Diepeling, gelegen in Klein Oirlo op het
punt waar de gemeentes Venray, Horst aan de Maas en
Meerlo-Wanssum bij elkaar kwamen (bij een herindeling op 1
januari 2010 werd de gemeente Meerlo-Wanssum opgeheven).
Dit onderzoek aan de Diepeling leverde tal van fraaie
potscherven, vuursteenafslag, vuurstenen
▲Castorbeker
|
|
spitsen, vuurstenen schrapertjes en een vrij zeldzaam
vuurstenen bijltje op. In april 2006 vond Hay Strijbos van
het Heemkundig Genootschap aan de Steegkamp in Castenray een
Romeins brandgraf met fragmenten van jachtbekers. Dit
laatste was zeer bijzonder en nog niet eerder bij
archeologische onderzoeken in de regio aangetroffen. Van de
scherven werd een jachtbeker of castorbeker geconstrueerd.
Deze is te zien in het Venrays Museum. In heemkundelokaal ’t
Moēzehool te Castenray zijn diverse archeologische vondsten
te bezichtigen. |
Geschiedenis van de kerk
Uit verschillende oude kaarten, waarop Castenray reeds
vermeld wordt als Casterloe, Castelo, Casloe, Kastloe,
Kastelray en anderszins, blijkt dat Castenray al een heel
oude plaats moet zijn. Hoe oud precies is niet bekend.
Uit een oud geschrift weten we, dat op 23 januari 1434
in
het dorp Casterloe van de parochie van Venraede in het
Luikse Diocees
een gewijd altaar gesticht werd
ter ere en tot lof van God, de Almachtige en de Zalige
Apostel Matthias, in eerder aangewezen, onlangs gewijde
Kapel….
Eind vijftiende eeuw werd tegen het kleine kapelletje een hoog
laatgotisch priesterkoor gebouwd, dat de tijd goed heeft
doorstaan. Het staat er heden ten dage nog steeds. De kapel
werd jarenlang vanuit
de St. Petrus' Bandenkerk bediend door de
Venrayse geestelijkheid.
Bij een
reorganisatie van het bisdom Aken in 1804
werd de dorpsgemeenschap Castenray
ondergebracht bij de parochie van de H.
Gertrudis te Oirlo en de kapel werd bediend
door de kapelaan van Oirlo. In 1804 werd het
kapelletje uit 1434 vervangen door een kapel
met een laag schip.
►Het kapelletje na 1804 met het
hoge priesterkoor uit eind vijftiende eeuw. |
|
|
In 1910/1911 werd door de groei van het aantal kerkgangers
het kapelletje afgebroken. Tegen het laatgotische
priesterkoor werd een nieuwe kapel met drie gewelfvakken en
een rank torentje gebouwd. Het schip werd vervangen door een
neogotisch schip van architect Caspar Franssen (*Tegelen, 14
mei 1860 †Roermond, 5 januari 1932). Hij was een leerling
van Pierre Cuypers.
|
|
De bevolking van Castenray groeide en het
dorp streefde naar zelfstandigheid. In 1922
werd Castenray door Mgr. Schrijnen verheven
tot rectoraat. Bij de kerk werd een
rectoraatswoning gebouwd, die vanaf 1933 als
pastorie gebruikt werd. In dat jaar volgde
namelijk de verheffing van Castenray tot
zelfstandige parochie. De eerste pastoor
werd Richard Verheggen. Hij liet in 1933 het
patronaat bouwen. In 1934 werd de kapel
onder leiding van architect Joseph Franssen
(zoon van Caspar Franssen) uitgebreid tot
een kerk met vier gewelfvakken, een
doopkapel, een sacristie, een kinderkapel en
een hoge toren.
◄
De kapel met drie traveeën van na 1911. |
Op 13 november 1944 bliezen de Duitse bezetters de kerktoren
op. Onder leiding van pastoor Rieter werd de kerk, met
wederom als architect Joseph Franssen, herbouwd en
uitgebreid met een vijfde gewelfvak. In 1949 was de kerk met
toren en al als eerste in Limburg weer opgebouwd.
In de apsis van het koor bevinden zich drie prachtige,
gebrandschilderde ramen. Het middelste is van de
kunstenaarshand van Charles Eyck en de twee andere zijn
gemaakt door Hans Truijen. Beiden zijn gerenommeerde
Limburgse glazeniers.
Sint Matthias
|
|
Al eeuwenlang wordt de H. Matthias in
Castenray vereerd. Toen de apostel Judas Jezus had
verraden en zelfmoord had gepleegd, moest er een
nieuwe apostel komen. Matthias werd aan de elf
apostelen toegevoegd door loting. Hij wordt daarom
ook wel 'de dertiende apostel' genoemd. In de Bijbel
lezen we verder niets meer over de lotgevallen van
Matthias. Matthias zou in Palestina zijn begraven.
Daar trof keizerin Helena zijn relieken aan, toen
zij op zoek was naar het kruis waar Jezus 300 jaar
eerder aan was gestorven. Op haar bevel zouden de
relieken door bisschop Agritius naar Trier, haar
zomerverblijf, zijn overgebracht. Sint Matthias is
de parochieheilige van Castenray.
◄
Sint Matthias |
Sint Brigida
Een andere heilige, die in de Castenrayse kapel werd
aangeroepen, was de H. Brigida, ook wel Brigitta van Kildare
genoemd. Zij werd in het jaar 436 uit Ierse ouders geboren.
Een grote veesterfte bracht in 1775 van heinde en verre
pelgrims naar het bedevaartsoord Castenray, om te bidden tot
de patrones van het vee. In 1927, toen de veestapel
getroffen werd door mond- en klauwzeer, werd in het godshuis
zelfs een altaar opgericht voor deze patrones van het vee.
Op de feestdagen van Sint Matthias en Sint Brigida kwamen
vroeger honderden bedevaartgangers uit de omliggende dorpen
naar Castenray. Deze verering duurde tot na de Tweede
Wereldoorlog. Tot 1965 was de feestdag van de H. Brigida nog
opgenomen in de parochieliturgie. Nadien is de verering van
de heiligen nagenoeg verdwenen.
Onderwijs
Al ver voordat er in 1922 een nieuwe school gebouwd werd,
was er sprake van een ‘school’ in Castenray. Er was toen nog
geen leerplicht en van het onderricht en de vakbekwaamheid
van de onderwijzer moeten we ons niet al te veel
voorstellen. In een visitatieverslag van 27 september 1666
staat te lezen:
De koster wordt aangesteld door de
buurtbewoners, hij heet Antonius Nelis; hij heeft een eigen
huis met een grote tuin. Hij is ook tegelijk schoolmeeester.
In 1780 kwam Bernardus Leonard de Ponti met zijn gezin naar
Castenray en tot 1860
verzorgden enkele De Ponti's het
kosterschap en het onderwijs.
Eind 1860 werd de Castenrayse school opgeofferd aan het
belang van de school in Oirlo.
Van 1861 tot 1922 gingen de Castenrayse kinderen door weer
en wind te voet naar de school in Oirlo. In het voorjaar van
1922 werd in Castenray een nieuwe school geopend. Het eerste
hoofd van de school in Castenray was Herman Vollebergh.
In 1944 werd het schoolgebouw door het oorlogsgeweld
onherstelbaar verwoest. Na de oorlog werd op de speelplaats
voor het verwoeste gebouw een houten barak geplaatst die tot
1950 dienst deed als noodschool. In dat jaar werd een nieuw
schoolgebouw in gebruik genomen.
Op 1 augustus 2015 herhaalde de geschiedenis zich. De
Castenrayse school fuseerde met de school in Oirlo. Het
gebouw in Castenray werd gesloten en sindsdien gaan de
kinderen weer in Oirlo naar school. Dit keer echter per
fiets.
Oude boerderijen
In het verleden bestond Castenray uit slechts
enkele boerderijen. Deze waren gemaakt van hout en een dak
van stro of heideplaggen. Later kregen de boerderijen wanden
van gebakken stenen. Daarvoor stonden er op een aantal
plaatsen steenovens. Momenteel telt Castenray nog drie
boerderijen uit circa 1700. Het zijn alle rijksmonumenten.
Voorzieningen
Het dorp Castenray heeft nog nauwelijks voorzieningen. Een
Chinees restaurant en één café liggen vlakbij de kerk. In
het voormalige schoolgebouw is sinds 2019 Residence De Stek
gevestigd, een kleinschalig zorg- en ontmoetingscentrum.
De trots van het bloeiende verenigingsleven is echter het
fraaie gemeenschapshuis ‘De Wis’. Het prachtige pand is in
1933 gebouwd als patronaat en heeft verder gediend als
noodkerk en kleuterschool. In 1986 onderging het een
grondige verbouwing en werd daarbij omgevormd tot volwaardig
gemeenschapshuis. In de kelderruimte kwam een mooie
vergadergelegenheid, ‘het Beugelzaaltje’. In 2006 volgde
weer een renovatie en uitbreiding van het gebouw.
Van de vele verenigingen die Castenray telt, werken er de
laatste jaren steeds meer samen met buurdorp Oirlo. Een
ontwikkeling die in beide dorpen als zeer positief wordt
ervaren.
▲ De
Wis Castenray.
|